Umowa majątkowa małżeńska
Umowa majątkowa małżeńska – rozdzielności majątkowej stanowi umowę powszechnie spotykaną w praktyce notarialnej. Jest ona jedną z umów majątkowych małżeńskich jaką mogą zawrzeć małżonkowie.
Zgodnie bowiem z art. 47 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego małżonkowie mogą:
- wspólność ustawową rozszerzyć,
- wspólność ustawową ograniczyć,
- ustanowić rozdzielność majątkową,
- ustanowić rozdzielność majątkową z wyrównaniem dorobków.
Z chwilą zawarcia małżeństwa powstaje między małżonkami z mocy ustawy wspólność majątkowa (wspólność ustawowa) obejmująca przedmioty majątkowe nabyte w czasie jej trwania przez oboje małżonków lub przez jednego z nich (majątek wspólny). Przedmioty majątkowe nieobjęte wspólnością ustawową należą do majątku osobistego każdego z małżonków.
Ustrój wspólności ustawowej jest zasadą i może on być uchylony w czasie trwania małżeństwa przez orzeczenie sądu lub poprzez zawarcie przez małżonków umowy majątkowej małżeńskiej.
Rozdzielność majątkowa
Z chwią podpisania umowy majątkowej rozdzielności majątkowej każdy z małżonków zachowuje majątek nabyty przed zawarciem umowy a wspólność dotychczasowego majątku przekształca się we współwłasność ułamkową. Od tej chwili każdy z małżonków posiada tylko swój majątek osobisty a więc nabywa, zarządza i rozporządza całym swoim majątkiem samodzielnie. W ustroju tym nie istnieje już majątek wspólny, a jedynie dwa odrębne od siebie w sensie prawnym majątki małżonków.
Stronami umowy rozdzielności majątkowej mogą być zarówno osoby pozostające w związku małżeńskim jak i przyszli małżonkowie (nupturienci), bowiem przepisy kodeksu rodzinnego i opiekuńczego stanowią o możliwości zawarcia umowy przed zawarciem związku małżeńskiego, przy czym umowa ta stanie się skuteczna dopiero z chwilą zawarcia małżeństwa.
Umowa majątkowa zawierana przez przyszłych małżonków w nomenklaturze prawniczej stanowi intercyzę przedślubną, zaś zawierana już przez małżonków umową majątkową małżeńską rozdzielności majątkowej, przy czym umowy te powszechne określane są jako „intercyza” lub „rozdzielność majątkowa”
Umowę majątkową małżeńską małżonkowie mogą zawrzeć w dowolnym dla siebie czasie, ustawa nakłada obowiązek zawarcia jej w formie aktu notarialnego w obecności notariusza. Forma taka została wyraźnie przewidziana przez ustawodawcę w art. 47 k.r.o. pod rygorem nieważności. Oznacza to, że przyszli małżonkowie bądź osoby pozostające w małżeństwie nie mogą zawrzeć umowy tej w innej formie, gdyż będzie ona z mocy prawa nieważna.
Zawarcie umowy przed notariuszem wymaga jednoczesnego stawienia się małżonków lub nupturientów w kancelarii notarialnej.
Jeżeli między małżonkami nie ma zgody w zakresie ich stosunków majątkowych, mogą oni ustanowić rozdzielność majątkową na drodze sądowej. Wówczas rozdzielność majątkowa powstaje z dniem oznaczonym w wyroku, który ją ustanawia. W wyjątkowych wypadkach sąd może ustanowić rozdzielność majątkową z dniem wcześniejszym niż dzień wytoczenia powództwa, w szczególności, jeżeli małżonkowie żyli w rozłączeniu. Podkreślić przy tym należy, iż ustanowienie rozdzielności majątkowej z datą wcześniejszą możliwe jest tylko w sądzie.
Umowa rozdzielności majątkowej obowiązuje od chwili jej zawarcia lub od późniejszego terminu oznaczonego w przez strony w umowie. Małżonkowie mogą również w każdym czasie postanowić o jej rozwiązaniu, wówczas powracają oni do ustawowej wspólności majątkowej małżeńskiej, chyba, że postanowią o ustanowieniu innego ustroju. Postanowienie to wymaga również jednoczesnego stawiennictwa małżonków u notariusza, i wyrażenia obupulnej zgody. Za niedopuszczalne uznaje się bowiem jej wypowiedzenie przez jedno z małżonków.
W odniesieniu do wierzycieli ustanowienie rozdzielności majątkowej nie jest skuteczne jeżeli wierzytelności powstały przed zawarciem umowy. Natomiast w stosunku do wierzytelności powstałych po jej zawarciu umowa rozdzielności majątkowej jest skuteczna tylko wtedy, gdy wierzyciel wiedział o jej zawarciu i rodzaju umowy.
Rozdzielność majątkowa z wyrównaniem dorobków
Innym rodzajem rozdzielności majątkowej jest rozdzielność majątkowa z wyrównaniem dorobków, która powoduje analogiczne skutki majątkowe jak umowa rozdzielności majątkowej opisana powyżej z tą różnicą, że z chwilą ustania małżeństwa małżonek, którego majątek osobisty jest mniejszy może żądać wyrównania dorobku np. poprzez zapłatę odpowiedniej kwoty lub innego przysporzenia Ustrój ten ma na celu ochronę majątkową pozycji małżonka, który z różnych przyczyn nie może uzyskiwać dochodów analogicznych jak drugi małżonek. Z ważnych powodów każdy z małżonków może żądać zmniejszenia obowiązku wyrównania dorobków, a w razie braku porozumienia między stronami co do sposobu lub wysokości wyrównania kwestię tą rozstrzygnie sąd.
Umowa majątkowa rozszerzająca wspólność ustawową
Umowa majątkowa rozszerzająca wspólność ustawową włącza do majątku wspólnego małżonków majątek, który z mocy ustawy stanowiłby majątek osobisty małżonka. Sam zakres rozszerzonej wspólności ustawowej zależy od woli małżonków. Małżonkowie mogą co do zasady rozszerzyć wspólność majątkową na wszystkie przedmioty należące do nich w chwili zawarcia umowy oraz przedmioty nabyte przez nich w przyszłości z ograniczeniem przedmiotów określonych w art.49 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego.
Umowa majątkowa ograniczająca wspólność ustawową
Umowa majątkowa rozszerzająca wspólność ustawową skutkuje wyłączeniem określonego rodzaj majątku, który z ustawy stanowiłby majątek wspólny małżonków w ten sposób, że stanowić on będzie majątek osobisty każdego z małżonków.
Warto zauważyć, iż w przypadku obowiązywania rozdzielności majątkowej, małżonkowie mają wyłączona możliwość wspólnego opodatkowania. Stanowi o tym z art. 6 ustawy z dnia 26 lipca 1991 roku o podatku dochodowym od osób fizycznych, zgodnie z którym jeżeli między małżonkami podlegającymi obowiązkowi podatkowemu istnieje przez cały rok podatkowy wspólność majątkowa, to mogą oni być, na wspólny wniosek wyrażony w zeznaniu podatkowym, opodatkowani łącznie od sumy swoich dochodów.
Podkreślenia wymaga również fakt, iż zawarcie umowy majątkowej małżeńskiej wprowadzającej rozdzielność majątkową pomiędzy małżonkami nie wyłącza małżonków od dziedziczenia po sobie nawzajem.
W odniesieniu do kosztów notarialnych sporządzenia umowy majątkowej małżeńskiej, jej zmiany oraz rozwiązania, zostały one określone w Rozporządzeniu Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 czerwca 2004 roku w sprawie maksymalnych stawek taksy notarialnej i wynosi ona 400 zł netto, do której to kwoty należy doliczyć podatek VAT w wysokości 23% oraz koszt wypisów aktu notarialnego, który uzależniony jest od ilości stron aktu (7,38 zł brutto za jedną stronę wypisu).
Do przygotowania przez notariusza umowy majątkowej małżeńskiej potrzebne są następujące dokumenty i informacje :
1. przed
zawarciem związku małżeńskiego: dane z dowodów osobistych oraz planowana
data zawarcia związku małżeńskiego.
2. po zawarciu małżeństwa: dane z dowodów osobistych oraz odpis skrócony
aktu małżeństwa.